**دکتر حمید زارعی- استاد دانشگاه و پژوهشگر

آینه جم: جناب حیدری شهردار محترم جم مصاحبه شما را با سایت خبری تحلیلی آینه جم چندین بار خواندم و پر از ایراد و اشکال بود که مطالبی رو به اختصار در راستای تنویر افکار عمومی اعلام میدارم:

در مصاحبه حضرتعالی این 2 جمله قابل تامل بود:

1. شهرداری متولی ساخت فاضلاب شهری نیست.

2. ضرورت ایجاد فاضلاب جلوگیری آلودگی آب های زیرزمینی است.

من واقعا از صحبت های جنابعالی چیزی متوجه نشدم که هدف شما از فاضلاب شهری دقیقا چیست؟؟ اگر منظور شماره 1 ، ساخت فاضلاب شهری است که بهتر بود به جای ساخت از کلمه احداث استفاده می گردید و نیاز به یک تصفیه خانه مدرن و پیشرفته به خاطر ماهیت متغیر پساب های تولیدی است که وظیفه احداث تصفیه خانه بر دوش اداره آب و فاضلاب و همچنین وزارت نیرو است.

و اگر منظور جلوگیری از آلوده شدن سفره آب زیرزمینی است این یعنی اینکه نیاز به طراحی و ایجاد شبکه جمع اوری فاضلاب شهری و سیلاب هست و بر عهده شهرداری می باشد و قاعدتا اگر تصفیه خانه بخواهد احداث شود حتما مستلزم شبکه جمع آوری است که پساب را جهت تصفیه به تصفیه خانه برساند که شک نکنید وظیفه شهرداری است، با این شرایط نمی دانم چرا فرمودید شهرداری متولی فاضلاب شهری نیست؟؟اتفاقا حدود 80 درصد پروژه بر دوش شما خواهد بود.

در ادامه مصاحبه با سایت آینه جم فرمودید اعتباری بالغ بر 1 میلیارد جهت مطالعه ؛ که باز هم کلمه مطالعه اشتباه است و می بایست از کلمه امکان سنجی یا feasibility استفاده می کردید واقعا برای امکان سنجی شهری با جمعیت 24000 هزار نفر (شهرک های مسکونی مستقر در جم سیستم تصفیه و جمع اوری مجزا دارند) چرا باید این همه هزینه هنگفت و سرسام آور صرف شود که ایا قابلیت انجام دارد یا خیر.

چرا از کارشناسان شهر جم برای انجام این کار استفاده نمیکنید که مجبور نباشید این همه هزینه پرداخت کنید و در اخر به این نتیجه برسید که به علت زمان بر بودن و پرهزینه بودن قابلیت انجام اینکار وجود ندارد....

شهرداری از ظرفیت های بومی استفاده کند

اگر نیم نگاهی به پیرامون شهر جم بیندازید میبنید که شرکت های زیادی مشغول فعالیت هستند و فاضلاب جز لاینفک هر سیستم است چرا از کارشناسان مربوطه دعوت و نشستی برگزار نمی کنید که مجبور نباشید اینهمه هزینه را صرفا فقط جهت امکان سنجی پرداخت کنید، ولی ای کاش از همین جوانان شهر جم جهت انجام این کار استفاده می کردید چرا که هم سواد و تخصص و دانش مربوطه را دارند و اگر اندکی به آنها بها داده شود نتیجه اش برای خود جم خواهد بود...(سال ها دل طلب جام جم از ما می کرد آنچه خود داشت ز بیگانه تمنا می کرد) .

نمونه بارز همین همایش روز جم که برون سپاری شد و به یک جوان جمی سپرده شد و همه دیدند که هم متفاوت تر از سال های قبل برگزار شد هر چند خالی از نقص هم نبود ولی در کل feedback مثبتی از دید عموم مردم داشت.

درست است که پروژه طراحی شبکه جمع اوری فاضلاب شهری و تصفیه خانه فاضلاب بسیار گرانقیمت است ولی وقتی یک نگاه میکنید میبینید برای مشاور 100 میلیون تومان؟؛ برای روز جم 359 میلیون تومان فقط برای یک هفته پرداخت شد ، برای پروژه های عمرانی شهرداری که براورد هزینه ها بصورت بنر در سطح شهر اطلاع رسانی می شود ( واقعیتش اینقدر صفر دارد که باید برای خواندنش جلوی آنها ایستاد و با انگشت تعداد شعرها را شمرد! ) یا همین فاز دوم تپه چگاسه که با 2 میلیارد و 100 میلیون تومان و افزایش 25 درصد گفته شده است و به لحاظ موقعیت استراتژیک منطقه و حق الایندگی و... فکر می کنم پول ناچیزی برای شهرداری و شورای شهر باشد بالاخره تمام فعالیت هایی که مسئولین امر در زمینه های مختلف انجام می هند صرفا برای آسایش و راحتی مردم است و من از پروژه های دیگر خبر ندارم ولی همین پروژه فاز دوم تپه چگاسه ( البته کسی منکر زیباسازی شهر نیست) را اگر با شبکه جمع اوری فاضلاب شهری از عموم مردم نظر سنجی کنید شک نکنید که بالغ بر 80 درصد یا بیشتر به گزینه شبکه جمع اوری فاضلاب شهری رای می دهند چون نگران محیط زیست و هم نگران بحران آب هستند و ای کاش یک سایت این نظر سنجی را انجام میداد تا مسئولین به اهمیت این موضوع پی ببرند.

برای انتخاب مشاور مناقصه برگزار شد؟

راستی اقای شهردار و اعضای محترم شورای شهر چرا برای انتخاب مشاوره جهت انجام این کار پیمان یا مناقصه برگزار نشد؟؟امکانش است به طور شفاف و واضح مشاوره انتخاب شده را معرفی کنید و دلیل این انتخاب رو هم ذکر کنید. چرا که جهت انجام این کارها می بایست حتما از کارشناسان با تخصص های مختلف( کارشناس هوا شناسی، خاک، راه و شهرسازی،محیط زیست،اب و فاضلاب، حفاری و اکتشاف، بهداشت و....) به سبب ماهیت کار استفاده گردد.

آقای شهردار گفته در ازای همکاری با آب و فاضلاب پساب تصفیه شده را به شهرداری واگذار شده است اولا آقای شهردار همکاری نیست و وظیفه شما است که اینکار انجام دهید ثانیا باید همین الان نوع مصرف از این پساب رو مشخص کنید که میخواهد به مصرف کشاورزی، ابیاری فضای سبز برسد یا در چاه جاذب ریخته شود که هر کدام استانداردهای خاص خود را داشته فلذا نیازمند آزمایشگاه با تجهیزات کافی و اختصاصی در کنار تصفیه خانه خواهد بود که می بایست به آن توجه ویژه ای داشت که قطعا موارد فوق مستلزم هزینه بسیار بالایی خواهد بود.

گذاشتن سپتیک تانک برای واحدهای نوساز اشتباه است

در بخشی از مصاحبه ذکر شده است که برای واحدهای نوساز سپتیک تانک گذاشتید که این کار بسیار اشتباه است و کار کارشناسی شده ای نیست چرا که سپتیک تانک فقط به عنوان یک مخزن ذخیره storage tank است و هیچ نوع تصفیه ای (فقط در حد ته نشینی) انجام میدهد و مشکلات بهداشتی آن من جمله بوی تعفن بخاطر راکد بودن آن/ ریختن پساب به محیط پیرامون و آلودگی زمین و انتقال امراض بیماری های مسری مرتبط با آب و فاضلاب/ عدم تخلیه به موقع پساب داخل سپتیک و سر ریز شدن آن و از همه مهمتر بحث تخلیه لجن واینکه چه سرنوشتی پیدا می کند چرا که شما علاوه بر تصفیه فاضلاب حتما باید فکری به حال لجن تولید که بخش اعظم ان (حدود 55 _70درصد) آن آلی و organic است و منبع بو می باشد و بعید میدانم بودجه کافی جهت تاسیسات هضم لجن داشته باشید که از آن بتوان گاز خانگی متان استخراج کرد. باید این لجن رو خشک کرد به محل دفن پسماند برد که آنهم از دید شما دفن پسماند برای جم توجیه اقتصادی ندارد. شما هم میتونید مثل تمام پالایشگاه ها شبانه و مخفیانه بسوزانید بقول معروف کی به کیه.!

رهنمودهایی جهت انتخاب مشاور

در ادامه امیدوارم رهنمودهای زیر ممکن است جهت مشاور انتخابی و آقای شهردار مفید واقع گردد.

✔ مشاور انتخابی شما می بایست در مرحله اول مشخص کند که نبود سیستم جمع اوری فاضلاب در وضعیت فعلی چه مشکلاتی برای ساکنین به وجود خواهد آورد و چه خطراتی محیط زیست منطقه رو تهدید میکند و آیا در شهر ما آماری مربوط به انواع بیماری های واگیر مرتبط با اب و فاضلاب وجود دارد یا خیر؟؟( که قطع به یقین خیر خواهد بود) و قبل از مرحله طراحی شبکه جمع اوری فاضلاب می بایست در ابتدا مراکز تولید فاضلاب و کمیت و کیفیت هر مرکز تولیدی را برآورد نمود.

✔برای طراحی شبکه جمع آوری فاضلاب شهری و سیلاب دو حالت ممکن است وجود داشته باشد یا اینکه مشاوره مربوطه از نرم افزار sewer CAD با وارد کردن data استفاده خواهد کرد یا از اطلاعات موجود از سازمان های مربوطه که بعید میدانم جم داده هایhistorical داشته باشد چرا که حداقل مستلزم داشتن 30 سال داده است که برای رفع این مشکل می توان از شهری که الگوی ان به لحاظ ژئولوژی و اب و هواشناسی مشابه جم است و دارای data می باشد استفاده نمود.

✔ اینکه جم جمعیتی مهاجرپذیر هست و نسبت به بقیه شهرهای استان دارای بهترین شرایط اب و هوایی است بهمین خاطر ما با افزایش و سیر صعودی جمعیت روبرو هستیم و یکی از پارامترهای مهم در طراحی شبکه جمع آوری فاضلاب شهری جمعیت می باشد که حتما می بایست طراحی رو براساس دوره طرح در نظر بگیریم(معمولا 25 تا 40 سال) یعنی اینکه جمعیت 40 سال آینده جم را حساب کرد و بر اساس آن طراحی رو انجام داد چرا که برای طراحی شبکه جمع اوری و احداث تصفیه خانه معمولا بدترین شرایط ممکن که پیک مصرف بالا هست را در نظر میگیرند که سیستم توانایی تصفیه طبیعی رو داشته باشد و به آن شوک وارد نشود.

✔البته این نکته رو هم فراموش نکنیم که یک تصفیه خانه متداول فقط قادر به از بین بردن پاتوژن های بیماریزا هست و TSSو بقیه پارامترها هیچگونه تغییری پیدا نمیکند که برای حذف آن ها مستلزم تصفیه پیشرفته و بالطبع هزینه و زمان بر خواهد بود.

✔موضوع مهم دیگر ما مجبور هستیم به لحاظ اینکه سطح اب زیزرمینی در خیلی از مناطق جم بالا هست از سیستم مشترک و خیلی پارامترهای دیگه ( شبکه جمع اوری فاضلاب شهری و سیلاب) استفاده کنیم چرا که می بایست به سیلاب هر چند که دوره بازگشتش در جم بالا است ولی به آن توجه ویژه ای داشته باشیم و این هزینه ها و بالطبع آن روند اجرای پروژه را بمراتب پیچیده تر می کند.

✔طراحی شبکه فاضلاب شهری مثل شبکه آبرسانی نیست که تحت فشار باشد بلکه بر اساس نیروی ثقل و شیب زمین کار می کند پس می بایست شهر جم که در یک منطقه کوهستانی قرار گرفته رو به لحاظ رقوم ارتفاعی و شیب zoneبندی کنیم و کار حفاری و کنده کاری رو انجام داد که این مسیله بسیار وقت گیر و زمان بر هست.

✔موضوع مهم دیگر در طراحی سیم های تلفن و گاز و آب که از زیر زمین رد شده است که همه اینها مشکل زا و باعث کندی و حتی توقف پروژه خواهد شد.

✔موضوع دیگر بحثO&M( operation and maintance ) بهره برداری و نگه داری هست که بسیار مسئله مهم می باشد. چرا که افراد باید دارای تخصص کافی و وافی در این زمینه داشته باشند. بحث وجود منهول ها و ادم رو ها و محل تعبیه و لوله های انتخابی و قطرهای مورد نیاز و ... نباید نادیده گرفته شد.

✔آیا تا به حال جهت اختصاص زمین آن هم در وسعت بسیار وسیع جهت طراحی شبکه اندیشیده اید؟آن هم در جم که قیمت زمین از تهران هم فراتر رفته

✔بحث ریختن پساب پای درختان و سبزیجات و مصرف ان بعلت وجود آلاینده های دیر تجزیه پذیر و حتی فلزات سنگین بعلت قابلیت تجمع زیستی accumulation در ارگان هدف مسیله حاد دیگری هست که تفسیر و خطراتش در این مطلب نمی گنجد.

✔مشکل دیگر در طراحی فاضلابروهای شهری این هست که باید در عمقی احداث شوند که اولا پایین تر از لوله های اب قرار داشته و ثانیا جمع اوری ثقلی فاضلاب یک طبقه زیر زمین را نیز جوابگو باشد.

✔این پروژه زمان بر بوده و بالطبع به این دوره شهردار و اعضای شورای شهر نخواهد رسید. اگر می خواهید واقعا انجام دهید هر طور شده تو همین دوره شورای شهر فکری کنید چرا که اگر به دوره های بعدی کشیده شد بخاطر هزینه زیاد به دست فراموشی سپرده خواهد شد.

با این همه تفاسیر بعید میدانم چنین پروژه ای قابلیت انجام داشته باشد و در اخر جناب آقای شهردار سیتسم تصفیه ای ک برای هتل شهرداری نام بردید اولا تانک نیس و reactor خواهد بود ثانیا من ندیدم ولی احساس میکنم از نوع SBRباشه و بعید میدونم خیلی هم پیشرفته باشد.

نوشتن دیدگاه