آینه جم-عقیل گنخکی-دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری
افزایش روند شهرنشینی در مناطق مختلف جهان بهویژه در کشورهای درحالتوسعه مانند ایران با پیامدها و چالشهای گوناگون همراه بوده است. پیدایش شهرهای کوچک بهصورت افزایش جمعیت روستاها و یا ایجاد شهرهای از پیش برنامهریزیشده (شهرهای جدید) که اولی ویژگیهای عمده روستا شهری دارد، در بسیاری از مناطق کشور بهویژه استان بوشهر دیده میشود. بسیاری از شهرهای استان با به حدنصاب رسیدن جمعیت روستا به شهر تبدیلشدهاند و باوجود توانمندیها و فرصتهای متعدد، اما ازنظر مدیریتی و از همه مهمتر ازنظر توان مالی با مشکلات زیادی روبرو هستند.
اقتصاددانان و کارشناسان حوزه اقتصاد شهری، شهرها را مانند شرکتهای خصوصی در نظر میگیرند که با قویتر شدن محرکهای اقتصادی این شرکتها، به دلیل تشریکمساعی در هزینهها و افزایش درآمدها، میتوانند به بیلان مثبت مالی دست یابند و از این نظر و در رقابت با سایر شرکتها برای دستیابی به منابع محدود به مزیت رقابتی دست یابند. با بررسی غولهای اقتصادی در جهان و چگونگی بهرهکشی آنها از منابع موجود از نقاط مختلف جهان و جریان این منابع به سمت مراکز استقرار این شرکتها، میتوان به الگوی سیر منابع و انرژی به شهرها نیز پی برد. از این نظر است که توان اقتصادی و استفاده از ظرفیتهای موجود در شهرها در جهت افزایش سرانه درآمد سهامداران که همان شهروندان و ذینفعان مختلف شهرها میباشند، بهعنوان اصلیترین عامل در پیشرفت شهرها بهویژه شهرهای کوچک و روستا شهرها شناخته میشود.
عمده مشکلات مالی شهرهای کوچک استان را میتوان ناشی از نبود منابع مالی پایدار، وابستگی شدید به منابع دولتی و غیر محلی و نبود توازن و تعادل در هزینهها و درآمدها دانست. دراینبین، وابستگی مدیریت شهرهای کوچک استان به منابع مالی دولتی در سالهای اخیر سبب شده است تا شهرها و مدیران محلی کمتر به دنبال ایجاد منبع مالی پایدار برای خود باشند. از این رو مدیریت شهری در روستا شهرها باید بتواند همانند مدیران شرکتهای اقتصادی و با بهرهگیری از شیوههای مؤثر و کارآمد علاوه بر منابع بیرونی، از همه منابع و سرمایههای موجود شهر را در جهت ارزشآفرینی بیشتر و درنتیجه دستیابی به سطح بالاتر خدمات شهری، که همان همان بهبود کیفیت زندگی برای همه شهروندان بر پایه عدالت اجتماعی است بسیج نماید.
با وجود این چالش اما با بررسی دقیقتر از ظرفیتهای درونی شهرهای استان درمییابیم که بسیاری از این شهرها ظرفیتهای نهفته و آشکار متعدد دارند که میتواند با بهرهگیری از رویکردهای نوین برنامهریزی شهری و فراهمسازی زمینه تطبیقپذیری این رویکردها با شرایط و محدودیتهای موجود، در جهت تنوعبخشی به اقتصاد شهرهای کوچک از آنها استفاده نمود. بهطور مثال ظرفیتهای شهرهای ساحلی استان در حوزههای گردشگری ساحلی، تجارت، ورزشهای آبی و... از نمونههای ظرفیتهای بالقوهای است که بهطور شایسته در جهت افزایش توان اقتصادی این شهرها استفادهنشده است. بنابراین با بازنگری در وضعیت موجود شهرهای کوچک استان و با بهرهگیری از ظرفیتهای موجود و البته با برنامهریزی دقیق بلندمدت و استفاده از دانش روز، میتواند در جهت تنوعبخشی پایدار اقتصاد این شهرها گام برداشت و زمینه توسعه و آبادانی آنها را بیشازپیش فراهم نمود.