آینه جم؛ محمد جوهری - خشکسالی های پیاپی، کاهش بارندگی و همچنین پراکنش نامناسب، تغییرات اقلیمی و ضربات مهلک و خرد کننده و جبران ناپذیر صنعت نفت و گاز بر پیکر سفره های آب زیرزمینی جم کار را به جایی رسانده که این خطه سرسبز را که از نظر مایع حیات کاملا خودکفا بود و به حق لقب نگین سبز استان را بر انگشتری خود داشت، به بلایی عظیم و آفتی شدید، به نام نامیمون بحران آب گرفتار ساخته است.

خط و مرزهای هشدار زرد و قرمز همه شکسته شده و زنگ های فوق جدی خطر و بحران، 24 ساعته در حال نواختن هستند اما کی گوش سنگین مسئولان محترم و به خصوص نفتی ها می شنود، اصلا معلوم نیست!

هرچند عوامل مختلف و متعددی باعث ایجاد وضعیت کنونی شده است لیکن به هیچ وجه نمی توان از صنعت نفت و گاز به عنوان عامل اصلی و بزرگترین مسبب این وضعف اسفبار غافل بود.

شرایط به گونه ای است که پیکر رنجور و زخم خورده دشت جم و ریز و سفره های زیرزمینی اش دیگر تاب تحمل کوچکترین ضربه ای ندارد. قامت خمیده این پیر سالخورده ناتوان تر از آن است که حتی تحمل لمس نوازشی داشته باشد؛ چه رسد به آنکه تازیانه های بیشتری را همچنان به جان بخرد.

در سالیان گذشته اقدامات بسیار خوبی در زمینه آبخیزداری انجام گرفت که منجر به احداث سدهای خاکی و سنگ سیمانی در نقاط مختلف گردید. امید می رفت با مهار روان آبهای سطحی حاصل از بارندگی و تجمع  و هدایت آنها در این حوضچه ها(بندها،سدها،آبگیرها) بتوان ضمن جلوگیری از هدر رفت این مایع حیاتی، زمینه تزریق به سفره ها و تعادل بخشی آنها را محقق ساخت؛ موضوعی بسیار مهم و حیاتی که هنوز تا تکمیل شدنش راهی طولانی در پیش است.

اما موضوع مهمتر تعمیر و نگهداری و لایروبی همین سازه های موجود می باشد. تعدادی از این سدها که اتفاقا بزرگ ترین و مهم ترینشان نیز هستند، دهه دوم و شاید هم سوم عمر خود را سپری می کنند و علی رغم فواید فراوانی که داشته و دارند متاسفانه مورد بی مهری مسئولین  ذیربط واقع، و کاملا بی پناه و مهجور رها گشته اند.

اگر وضعیت اینگونه ادامه یابد دیگر نه تنها وجود این سدها فایده ای نخواهد داشت بلکه می تواند هم مضر و هم خطرناک باشد. مضر از این منظر که به جهت انباشت رسوبات در کف آنها و بسته شدن منافذ قادر به عبور و تزریق آب به لایه های زیرین نیستند و آبهای جمع شده در پشت آنها بعد از مدتی طولانی بدون هیچ استفاده ای تبخیر می گردد(اگر به جای تبخیر ،همین آب در بستر رودخانه ها جاری شود به مراتب بهتر است)؛ و خطرناک از این حیث که اگر خدای ناکرده برخی از آنها دچار شکستگی شوند خسارات جبران ناپذیری را به مناطق پیرامونی و پایین دستی وارد خواهند کرد(مانند سد چاهه).

با توجه به اینکه معمولا بهترین فصول بارندگی در استان و به طریق اولی در جم اوخر پاییز و زمستان و پر باران ترین ماه ها آذر و دی می باشند اکنون فرصتی طلایی در اختیار مسئولین محترم قرار دارد تا با سرعت و دقت هرچه تمامتر نیسبت به لایروبی این سدها مخصوصا سدهای واقع شده در پلنگی، چاهه، صیدی، پیمانی و خواجه احمدی اقدام و عمل نمایند.

لایروبی این سدها از نان شب هم واجب تر است. صد البته حوضچه های دیگری هم وجود درند که نگارنده از وجود آنها بی اطلاع است. زمان به سرعت برق و باد در حال گذر است و حداقل 75 روز از این فرصت طلایی از دست رفته است. هر لحظه درنگ و تاخیر باعث تسریع و به جلو انداختن مرگ سفره های آب یرزمینی جم و حکم تیر خلاصی بر این پیکر نحیف و رنجور خواهد بود.

چنانچه در سال جاری آسمان قهر نکند و ابرهای تیره اندکی دلشان به رحم آید و بر احوال زار مردم تشنه و سدهای تشنه تر و پرندگان بی گناه و درختان بی زبان گریه کنند و سرشکی بریزند، بی شک بر ما نیز واجب و لازم است که ما نیز ظرفی آماده جمع آوری این اشکها نماییم و چه ظرفی بهتر از این سدهاو لایروبی آنها و ایضا تعمیراتشان؟!

امیدوارم مسئولین عزیز هرچه سریع تر دست به کار شوند و لحظه ای زمان را از دست ندهند؛ ما نیز چشمها را به آسمان دوخته و منتظر رحمت پرودگار و سخاوت ابرها می نشینیم و یقینا اگر از سخاوت ابرها بهره نگرفتیم نه ابر مقصر است و نه رحمت پرودگار کم!

در پایان به طور خلاصه عناوین راهکارهای برون رفت از مشکل آب در جم را عرضه می دارم که اگر تمام و کمال  عملی گردد و نیز چندین سال تر سالی داشته باشیم شاید در دراز مدت بتوان اندک امیدی به بهبود داشت:

1- مدیریت، مدیریت و بازهم مدیریت صحیح و علمی بر کلیه منابع آب از چرخه تولید گرفته تا توزیع و مصرف در تمامی زمینه ها و صیانت واقعی از همه آبخوانها و سفره ها.

2- تکمیل هرچه سریعتر تمامی پروژه های آبخیز داری و احیای قنوات.

3- شیرین کردن و انتقال آب از دریا برای مصارف خانگی کل شهرستان و شهرکهای نفتی در مرحله نخست و سپس برای کل مصرف صنعتی شرکتهای نفت و گاز.

4- تغییر الگوی کشت و کشاورزی در ابعاد مختلف و انتخاب نمونه های مقاوم گیاهی و درختی در مقابل کم آبی حتی در فضای سبز شهری.

5- توسعه گلخانه ها و کشت گلخانه ای.

6- فراگیر نمودن سیستم های آبیاری مدرن در کشاورزی مانند بارانی، تحت فشار، قطره ای و اجتناب از شیوه های آبیاری سنتی.

7- اصلاح الگوی مصرف در هر سه بخش کشاورزی، صنعتی، خانگی.

8- تعمیر و بازسازی، نوسازی یا تعویض کامل شبکه فرسوده آبرسانی شهری و روستایی در کل شهرستان با یک برنامه زمانبندی مشخص در کوتاه مدت و نهایتا میان مدت.

9- تماس با مرکز ملی باروری ابرها و بررسی و مطالعه دقیق و کارشناسی و امکان سنجی علمی در خصوص بارور کردن ابرها در جم و اختصاص بودجه لازم تحقیقاتی در این خصوص (این مورد برای کل استان هم می توان بررسی کرد.

10- برخورد قانونی و بی اغماض با متخلفین از سوی مراجع قانونی مخصوصا برخورد با دانه درشتها (به ویژه شرکتهای نفت و گاز)و نه چند کشاورز بیچاره که برای امرار معاش خود چیزی جز یک چاه آب ندارند و مدام در تهدید پرشدن چاه ها ی خود قرار دارند./

*** استان 24

نوشتن دیدگاه