آینه جم ؛ در گوشه ای از مسجد جامع بردستان که قدیمی ترین مسجد بنا شده در جنوب ایران است و قدمت آن به روزگار امویان می رسد، اتاقکی یافت می شود که محمد خان بردستانی – معروف به محد خان- در آن آرمیده است.
پدر محمدخان، حاج حیدرخان بردستانی – ضابط مقتدر و مستقل بندر باستانی بردستان و مادر ایشان سیده ای نجیب، باوقار و با منزلت بودند. او از همان سنین خردسالی در قلعه بردستان تحت تعلیم آموزگار خصوصی که پدرش برای او اختیار کرده بود، قرار گرفت و به حیث هوش و استعداد وافری که از آن برخوردار بود، توانست به سرعت قرآن و چندین کتب مذهبی و ادبی را فراگیرد و زبانزد همگان شود.
محمدخان در جوانی به بیماری صعب العلاجی مبتلا شد و تلاش پدرش برای معالجه او ره به جایی نبرد و سرانجام تسلیم مرگ گردید و به سرای باقی شتافت. جسدش با تشریفات با شکوه و مشایعت عظیم مردم شهر و قصبه ی بردستان از قلعه به مسجد جامع برده و در کنار مسجد و امامزاده سید ابراهیم به خاک سپرده شد. زادگاه او بردستان – هفت روز در مرگ او به سوگ نشست و بر بام قلعه و منازل این بندر، بیرق های سیاه برافراشته شد. مراسم ترحیم و سوگواری فرزند جوانمرگ خان بردستان با توزیع حلوا و خوراکی های دیگر در میان اهالی شهر و مخصوصاً مستمندان برگزار گردید.
محلی که محمدخان در آن آرمیده است حجره و ایوانی است که در قسمت جلو مسجد جا گرفته و چهار ضلع آن با معماری زیبا و گچ بری های اسلامی تزیین شده و همچنین یک حلقه لوستر بزرگ با چراغ های پی سوز، قندیل های رنگارنگ شیشه ای و مهره های گران قیمت تزیینی مانند یاقوت، زمرد، لاجورد و عقیق با چشم انداز بسیار زیبایی از سقف آویزان بود.
به دستور حاج حیدرخان، کتاب های فرزند جوان مرگش به همین محل منتقل گردید و در چهار گوشه مدفن او به زیبایی چیده شد. افزون بر قفسه ها، گوشه هایی از قبر او نیز پذیرای کتاب های نفیس خطی گردید که روزی محمدخان اوقات خود را با مطالعه ی آنها سپری می کرد، کتابهایی که علاوه بر محتوای سودمند جلدهای چشم نوازشان مؤید ارزش والای آنها بود. این کتابها تا سالها در مدفن او باقی ماند اما برخی از گردشگران که از مسجد باستانی بردستان دیدن می کردند بدون پایبندی به موازین اخلاقی به تدریج کتاب های ارزشمند محمدخان را با خود بردند بی آنکه در این کار با ممانعتی روبرو شوند.
نگارنده ی این نوشتار اکنون دچار عذاب وجدان است که چرا در آن ایام به فکر حراست از آن کتاب های ارزشمند و سرمایه های تاریخی نیفتاد تا مانع از غارت ناجوانمردانه ی آنها شود.
نقطه غمگنانه تری که در سال های اخیر رخ داد و میتوان از آن به تخریب تاریخ یاد کرد، از بین رفتن قبر محمدخان بردستانی به هنگام تعمیر مسجد باستانی بردستان بود. متاسفانه، پیمانکار میراث فرهنگی، ضمن بازسازی و مرمت این مسجد، بدون قصد و غرض، با حذف دیوار میانی آرامگاه محمدخان، این قسمت را به حریم سید ابراهیم ملحق کرد که نتیجه آن چیزی جز نابودی و محو قبر محمدخان نبود. مسئولان محترم میراث فرهنگی به نیکی میدانند که تخریب قبر محمدخان در حقیقت تخریب یک بنای تاریخی و نابودی بخشی از هویت تاریخی بردستان کهن و ایران زمین است که توجیه موجهی ندارد. کتیبه ای که اکنون بر سردر این مسجد کهن سال تعبیه شده گواهی میدهد که آخرین بازسازی این مسجد تاریخی و ساخت حرم امام زاده سید ابراهیم به همت حیدرخان – پدر همین محمدخان- به انجام رسیده است.
اکنون که زمان بلندی از آخرین تعمیر مسجد به همت سازمان میراث فرهنگی نمی گذرد، شایسته است متولیان فرهنگی استان، به نحو مقتضی نسبت به مرمت و بازسازی مدفن محمدخان بردستانی، برادر شاهزاده بانو بردستانی، مادر محمدخان دشتی شاعر شهیر استان بوشهر بذل عنایت فرمایند و با نظارت دقیق، مانع از تکرار آن در سایر نقاط استان و سواحل نیلگون خلیج پارس شوند. بی تردید اهتمام شایسته ی این پاسداران عزیز میراث فرهنگی مانع از فرسایش هویت ملی و تاریخی مردم شریف ایران و باعث اعتلای جایگاه تمدنی کشور عزیزمان خواهد شد.
شهرستان دیّر، شهر ساحلی و بندر باستانی بردستان
بهمن زبیری- ثلاث
