امان الله شبانکاره
کشور ما متاسفانه جزو کشورهای حادثه خیز در جهان می باشد. حوادثی شامل سیل، طوفان و زلزله. در خصوص حوادث و بلایای طبیعی و به لحاظ آماری، متاسفانه کشور ما جزو 10 کشور حادثه خیز در دنیا و جزو 4 کشور حادثه خیز در آسیا می باشد.
یکی از مرگبارترین حوادث و بلایای طبیعی، زلزله می باشد که متاسفانه کشور ما نیز یکی از کانون های زلزله خیز در دنیا می باشد که هر از چند گاهی شاهد از بین رفتن تعدادی از هموطنانمان در این زلزله ها می باشیم. در صد سال گذشته در کشور ما در حدود 21 زلزله بالای 6 ریشتر به وقوع پیوسته که در این میان صدها هزار نفر از هموطنانمان از بین رفته اند و صدها هزار نفر نیز زخمی شده اند.
بخش هایی از کشورمان کم لرزه محسوب می‌شوند که میزان تغییر پوسته در آنها کمتر است مانند منتهی الیه جنوب غرب ایران در دشت خوزستان و ناحیه پیرامون شهرهای خرمشهر و آبادان. این دو شهر در دشت خوزستان واقع شدند و به طور نسبی کمترین میزان تغییر شکل پوسته زمین در ایران در آن ناحیه رخ می‌دهد از این رو ناحیه کم لرزه هستند.
در مناطق مرکزی نیز نواری به نام نوار "سنندج- سیرجان" وجود دارد که در این نوار شهرهای مختلفی چون شهر سنندج، گلپایگان، اصفهان، سیرجان قرار دارند که هرچند در معرض زلزله‌های اطراف قرار دارند ولی به عنوان منطقه ی آرام‌تر لرزه‌ای و با میزان کمتر از نظر تغییر شکل پوسته زمین مطرح هستند.
تهران، تبریز، مشهد، نیشابور، بیرجند، جیرفت و تربت حیدریه و کرمان شهرهایی هستند که از نواحی پر جمعیت آنها گسلهای فعالی عبور می‌کنند همچنین در نوار حاشیه منطقه دشت لوت توان لرزه‌زایی بالایی را انتظار داریم به نحوی که شهرهای پیرامون دشت لوت (مانند بشرویه، بیرجند، فردوس، بم، گلباف) از توان لرزه‌زایی بالایی برخوردار هستند.
باید دقت داشته باشیم که اگر از خطر زلزله ناشی از گسلهای شمال تهران، تبریز و گسلهای اطراف مشهد و در نتیجه از ریسک بالای رخداد زمین لرزه صحبت می‌شود به دلیل جمعیت بالاتری است که بر روی یا در کنار این گسلها در شهرهای پر جمعیت در این نواحی زندگی می‌کنند. بر رویگسل شمال تهران بیش از 3 میلیون نفر، بر روی گسل تبریز حدود 400 هزار و در نزدیکی گسل "گیو" و در نزدیکی بیرجند حدود 200 هزار نفر زندگی می‌کنند ضمن آن که در مشهد و حومه آن حدود 5 میلیون نفر ساکن هستند که باید نگاه دقیق‌تری به این مناطق صورت گیرد.
در خصوص گسل های موجود در کشور و برای آشنایی با این گسل ها باید گفت که سرزمین ایران توسط گسلهای اصلی و فرعی با روندهای مختلف پوشیده شده‌اند. تعدادی از گسلهای اصلی که در زمین شناسیو منطقه ساختاری ایران و مناطق زلزله خیز ایران نقش دارند عبارتند از:
1- گسل البرزاز شرق گرگان تا لاهیجان بین واحد گرگان تا رشت و البرز قرار دارد.
2- گسل آبیک – فیروزکوه.
3-گسل سمنان، کهدر شمال سمنان قرار دارد و جدا کننده کوههای البرز از ایران مرکزی است.
4- گسل تبریز، این گسل از شمال تبریز پس از گذشتن از خوی و ماکو به سمت کوههای آستارا در ترکیه ادامه می‌یابد.
5- گسل آستارا، این گسل با روند شمالی - جنوبی در شرق آذربایجان و بخش غربی دریاچه خزر از شمال ایران تا قفقاز کسیده شده است.
6- گسل ارومیه، از ماکو به طرف جنوب، از غرب دریاچه ارومیه می‌گذرد و در زرینه رود ختم می‌شود. این گسل ادامه گسل تبریزبه شمار می‌آید و احتمالا فرورفتگی دریاچه ارومیه نتیجه عملکرد آن است.
7- گسل ترود، این گسل از جمله گسلهای شمال کویر نمک ایران مرکزی بشمار می‌آید که با روند شمال شرقی - جنوب غربی در شمال گسل درونه (گسل بزرگ کویر) قرار دارد.
8- گسل میامی، این گسل در شمال کویر بزرگ نمک از شاهرود گذشته و احتمالا از شرق به گسل درونه و از غرب به گسل عطاری می‌رسد.
9- گسل درونه (گسل بزرگ کویر)، این گسل از شمال نایین به طرف شرق تا مرز افغانستان به طول 700 کیلومتر امتداد دارد و کویر بزرگ ایران مرکزی را در بخش شمالی محدود می‌کند.
10- گسل قم – زفره، این گسل از نواحی قم تا زفره (شمال شرق اصفهان) ادامه دارد.
11-گسل دهشیر – بافت و گسل نایین- بافت با روند شمال غربی- جنوب شرقی از نایین و دهشیر یزد تا بافت کرمان کشیده شده است.
12-گسل پشت بادام، این گسل بصورت قوسی از نواحی پشت بادام می‌گذرد و به سمت جنوب شرق متمایل می‌شود.
13-گسل کلمرد، قدرت این گسل در شرق ایران مرکزی و در بخش غربی سپر قدیمی کلمرد قرار دارد.
14- گسل هریرود، این گسل با روند شمالی- جنوبی مسیرهای رود هریرود (مرز ایران و افغانستان) و رود تجن را طی می‌کند و در نواحی ترکمنستان و کوههای اورال شوروی نیز عملکرد خوبی داشته است.
15- گسل نهبندان، گسلی است با روند شمالی-جنوبی که حد شرقی بلوک لوت را محدود می‌کند. طول آن حدود 750 کیلومتر است.
16- گسل نایبند، این گسل نیز روند شمالی-جنوبی دارد و طول آن از ناحیه بشرویه تا بم 600 کیلومتر است.
17-گسل بشاگرد، گسل بشاگرد در کوههای بشاگرد جنوب جازموریان از قصر قند می‌گذرد و با روند شرقی-غربی به طرف مرز ایران و پاکستان ادامه می‌یابد.
18- گسل زاگرس.
19- گسل کازرون، طول این گسل حدود 500 کیلومتر است و روند تقریبی شمالی- جنوبی دارد و از نوع گسلهای راستگرد است. این گسل باعث جابجایی منطقه زاگرس و سکوی عربستان شده‌است. بنابراین مرز سکوی عربی با زاگرس ایران را مشخص می‌کند.
20- گسل میناب
علت وقوع زمین لرزه های استان بوشهر بیشتر به گسل کازرون مربوط می شود. در استان فارس چندین گسل وجود دارد که گسل كازرون كه به گسل قطر كازرون معروف است و گسل منطقه كوهمره سرخي از جمله گسلهاي استان به شمار مي روند كه نسبت به ديگر گسلها فعال ترند.گسل كازرون از ياسوج شروع و پس از عبور از نورآباد، كازرون و برازجان به سمت خليج فارس و سپس عمان مي رود كه به گسل قطر - كازورن معروف است.
[کد خبر:AJ23820]
