آینه جم: در تحولات بدست آمده معاني و مفاهيم زيادي دگرگون شده است. بعنوان مثال ديگر نمي توان مقوله "نا امني" را تنها توصيف كننده وضعيت جنگ و ترور دانست، بلكه اگر فردي به لحاظ اجتماعي، سياسي و اقتصادي در اضطراب باشد در واقع "امنيت" او تامين نشده است. در مورد تعريف" شهر" نيز همين اتفاق افتاده است. مورخان، شهر را با توجه به قدمت آن، تعریف می کنند و از نظر اقتصاددانان، شهر به جایی اطلاق می شود که معیشت غالب ساکنان آن، بر پایه کشاورزی نباشد.

جمعیت شناسان نیز، تعداد جمعیت یک نقطه را، ملاک شهری بودن آن نقطه می دانند.در اين ميان تعريفي كه از "شهر" و از منظرجامعه شناسي مي شود متفاوت است.جامعه شناسان اعتقاد دارند كه شاخص هاي يك شهر، علاوه بر داشتن تراکم و تمرکز جمیعت و اقتصادي مبتنی‌بر تجارت، تولید صنعتی و ارائه خدمات، يك شهر دارای فرهنگ خاص خود در مقابل فرهنگ روستا است و فرد شهرنشين نيز تلاش خواهد كرد شهروندي باشد كه الگوهای شخصیت شهری و كنش هاي رفتاری مدني را در خود تقويت كند.

به راستی شهرهاي استان بوشهر و شهروندان آن، شوراهاي اسلامي و شهرداران آن چقدر به اين مفاهيم آشنا هستند و توسعه شهري در شهرهاي استان بوشهر چه اندازه بر همين مبنا برنامه ريزي مي شود؟

براي پاسخ به اين سئوال بايد واكاوي همه جانبه و موشكافانه اي در مورد شهرهاي استان، شهروندان و شهرداران آن توسط جامعه شناسان صورت گيرد، چرا كه ما اصولا بر اين باور هستيم كه یکی از دلایل پیدایش رشته جامعه‌شناسی، آنگونه كه "جورج ریترز" تاكيد داشت به دنبال پدیده شهری‌شدن و شهرنشینی فزاینده در اروپا بوده است. اما با اين حال همچنان جامعه شناسان استان كمتر به اين موضوع ورود كردند و نگارنده تلاش مي كند در اين يادداشت كوتاه مصداق هايي چند در اين باره تشريح كند.

يكم: جامعه شناساني چون "دوركيم" اعتقاد دارند در جوامع شهری جدید، شهروندان مي بايست شاهد همبستگی ارگانیک در ميان اجزاء جامعه و مسئوليت ها باشند. سوال اينست كه مثلا چقدر شيوه انتخاب شهردار جديد بوشهر به همگرايي و همبستگي ارگانيك بيشتر ميان شهروندان منجر شده است؟ شهردار بوشهر بايد بداند كه نتیجه نهایی جامعه دارای همبستگی ارگانیک، پیشرفت و ترقی اجتماعی است. آيا تنش ها و فضاي شكل گرفته در مركز استان برسر عملكرد وي و همچنين انتخاب مجددش، همبستگي ارگانيك شهري را در ميان شهروندان بوشهر تقويت مي كند يا تضعيف؟

دوم: نكته مهم تر اينست كه چقدر منزلت شهروندان در شهرهاي جديد و قديم استان مورد اهميت قرار دارد؟ "تونیس" ديگر جامعه شناسي است كه با خلق دو مفهوم "گمین‌شافت و گزل‌شافت" به بررسی جوامع در حال گذار غرب پرداخته است. گمین‌شافت نوعی زندگی عمیق و پرمعنا و مبتنی‌بر منزلت است و معرف آن روستا است. اما گزل‌شافت زندگی سطحی و گذرا و مبتنی‌بر قرارداد است. تونیس بر خلاف دوركيم به زندگی شهری عصر مدرن خوش‌بین نبود.

ما شهروندان شهرهاي استان بوشهر كه بسياري از برنامه هاي روزمره خود را مبتني بر قرارداد نوشته شده اي به شهرداران گاها پرحاشيه مي سپاريم، چقدر منزلت مان حفظ مي شود؟دراين مورد شهر جم يك مثال روشني است از وضعيت گفته شده. شوراي اسلامي اين شهر شهرداري را انتخاب مي كند كه اين شهردار بلافاصله در شهري ديگر از استان براي رسيدن به پست شهرداري به ميز مذاكره مي رود. در اين باره چقدر منزلت شهروندان اين شهر مورد اهميت بوده و در واقع زندگي شهروند "گزل شافتي" كه همه اموراتش مبتني بر قرارداد است چقدر از نظر شكلي مبتني بر اخلاق است.  

سوم:گرچه آنگونه كه "تونيس" اعتقاد دارد، كرامت افراد در زندگي شهري الزاما مبتني بر احترام نيست اما با همه اين اوصاف زندگی در شهر براي ما ايرانيان، صرفنظر از مدرن يا غير مدرن بودنش خوشایند و دوست داشتنی شده است. نسبت جمعيتي كشور نيز گواه اين مسئله است. شكل گيري شهرهاي كوچك در استان بوشهر نيز، به نوعي تمايل به شهرنشيني را در ميان مردم استان نشان مي دهد.

در اين اشتهاي شهرنشين شدن شهروندان استان، شهرداران و شوراهاي اسلامي نبايد از مدنيت و تحول در مفاهيم شهروندي غافل بمانند و از متغيرهايي كه رشد و توسعه شهر را ناقص مي بيند پيروي كنند. باید دانست نقطه ثقل حیات اخلاقي و اجتماعي یک شهر چیست و اين مهم را همزمان با توسعه عمراني شهر مدنظر قرار داد.

مفاهيم و واژه ها همچنان در مدرنيته پيشرونده هر روز دگرگون مي شوند.

در مثالي ديگر كلمه" رفاه شهروند" ديگر تنها شامل عريض كردن خيابان هاي شهر نيست و شهرداران و شوراها مي بايست با درک واقعي از اين مفاهيم به دنبال تحقق عيني آن براي ساكنين شهرهاي استان باشند وجامعه شناسان و رسانه هاي استان نيز ناظر بر اين مسئله مهم، وضعيت جامعه شناختي شهرهاي استان را واكاوي كنند.

سجاد بهزادی دانشجوي دكتري جامعه شناسي سياسي دانشگاه آزاد تهران

نوشتن دیدگاه