آینه جم/عقیل گنخکی-دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری
الگوی اقتصادی کشور بر اساس استقرار صنایع نفت و گاز در برخی از نواحی کشور ازجمله جنوب استان بوشهر مانند شهرهای کنگان، جم و عسلویه سبب ایجاد تأثیرات عمیق اجتماعی بر شهرها و روستاها شده است.

عمده تأثیرات نفت و گاز بر این سکونت‌گاه‌ها به‌صورت تغییر الگوی جمعیتی و ایجاد جریان‌های جمعیتی گسترده از نواحی مختلف جغرافیایی کشور به سمت شهرهای مانند کنگان و جم شده است. به‌طوری‌که در سال‌های اخیر جمعیت این شهرها به‌سرعت افزایش‌یافته و در برخی موارد علاوه بر ایجاد مشکلات جدی زیست‌محیطی مانند کاهش منابع آب قابل شرب و تولید پسماند شهری، زندگی اجتماعی افراد بومی را نیز دچار تغییرات اساسی کرده است. به‌عبارتی‌دیگر روح اجتماعی و فرهنگی این شهرها که از باورها و آداب‌ورسوم همه شهروندان مانند اعتقادات مذهبی، گرایش‌های فکری، زبان و ... تشکیل‌شده است تحت تأثیر قرارگرفته است.

    در حقیقت آمیختگی گروه‌های مختلف جمیعت که از مناطق مختل کشور و بافرهنگ‌ها و آداب‌و رسوم ناهمگون و متفاوت به این شهرها آمده‌اند، سبب شده است تا به‌طور روزافزون شاهد گسست اجتماعی و تنزل سرمایه‌های اجتماعی در محله‌های مختلف این شهرها و جایگزینی آداب‌ورسوم سنتی این محلات با آداب‌ورسوم بعضاً بیگانه و کاملاً متفاوت باشیم. آمیختگی فرهنگی- اجتماعی در شهرهای مانند جم و کنگان باوجود تأثیرات منفی بر ساختار ارگانیک و سنتی این شهرها مانند فرسایش سرمایه اجتماعی، ایجاد تضاد طبقاتی ناشی از تفاوت در درآمد سرانه خانوار، آسیب‌های اجتماعی و ...، می‌تواند مؤثر و ترقی دهنده سطح خلاقت فردی و اجتماعی شهروندان باشد که این امر می‌تواند درنهایت سبب ارتقاء سطح زندگی و میزان توسعه‌یافتگی اجتماعی و ایجادکننده سرمایه اجتماعی قوی‌تر در این شهرها شود.

تجربه شهرهای بزرگ در کشورهای صنعتی و عموماً غربی که در سال‌های گذشته پذیرای جمعیت گسترده از سراسر نقاط جهان بوده‌اند ثابت می‌کند که به‌جای جدایی گزینی جمعیت ورودی به این شهرها با ساخت شهرک‌ها و نواحی مسکونی محصورشده، می‌بایست زمینه‌ی فراهم گردد تا این گروهای مختلف جمعیتی در فضاهای مختلف شهری در کنار هم قرارگرفته و بیشتر باهم تعامل داشته باشند و با تبادل آداب‌ورسوم مختلف بین خود، به سطح خلاقیت بالاتر و پایداری و تاب‌آوری اجتماعی بیشتری دست یابند. از همین رو فضاهای شهری مانند پارک‌ها عمومی، پیاده‌روها، اماکن فرهنگی مانند کتابخانه‌ها، سینما، فرهنگسراها و همچنین مکان‌های ورزشی مانند پیاده‌روهای سلامت که به‌عنوان کاربری‌های گذران اوقات فراغت شهری شناخته می‌شوند این قابلیت رادارند تا با فراهم‌سازی زمینه حضور گروه‌های مختلف جمعیتی مهاجر و افراد بومی در کنار یکدیگر شرایط را برای ایجاد تعاملات اجتماعی بهتری را فراهم نمایند.

البته این فضاها باید از مطلوبیت لازم برخوردار باشند. به‌طور مثال وجود امنیت کافی در این فضاها و دسترسی به خدمات متنوع سبب می‌شود تا شهروندان با حضور در کنار یکدیگر حس رضایت درونی بیشتری داشته و در نهایت زمینه ایجاد همبستگی اجتماعی و ایجاد سرمایه‌های جدید اجتماعی را برای جامعه فراهم نمایند. بااین‌حال فضاهای عمومی شهری در شهرهای مانند کنگان و جم باوجود تلاش‌های گسترده مدیران شهری در سال‌های اخیر جهت ارتقاء شاخص‌های کمی و کیفی آن‌ها، همچنان نیازمند توجه جدی از طرف مدیران و تصمیم سازان در سطوح مختل تصمیم‌گیری به‌ویژه صنایع نفت و گاز هستند تا در قالب مساعدت‌های مختلف ازجمله انجام مسئولیت‌های اجتماعی خود در جوامع پیرامونی، سرانه‌های شهری فضاهای اوقات فراغت در این شهرها را افزایش دهند.

* ماهنامه انرژی جنوب

نوشتن دیدگاه