روزبه بوشهری

محوطه تاریخی نایبند، در جهبه غربی روستای هاله و در حاشیه ی ساحل عسلویه واقع شده است. وجه تسمیه نایبند را "ناوبند" یا "نابد" دانسته اند و آن را محلی برای بستن ناو (کشتی) و یا پناهگاه و حافظ کشتی معنا نموده اند.

این بندر همزمان با رونق  سیراف در سده های سوم و چهارم هجری قمری شروع به رشد و توسعه کرده و به عنوان یک بندر مهم نقش ویژه ای را در شبکه ی تجارت دریایی خلیج فارس ایفا کرده است. از نگاه بسیاری از محققان، اهمیت نایبند از آن جهت است که با اتکا به موقعیت ویژه ی جغرافیایی خود، همواره  به عنوان یک لنگرگاه و پناهگاه منحصربه فرد طبیعی عمل نموده و کشتی ها را از گزند طوفان و امواج مصون داشته است، چنانکه |یاقوت حموی" که در اواخر قرن ششم از سیراف بازدید کرده است نایبند را لنگرگاه سیراف می نامد و بر موقعیت ویژه ی این بندر تاکید می کند: «در آن جا (سیراف) لنگرگاهی برای کشتی ها نبود و اگر کشتی ها به آن جا نزدیک می شد در خطر بودند، در نزدیکی آن محلی به نام نابد است که خلیجی است بین دو کوه و لنگرگاه مناسبی برای کشتی ها است. در آن جا کشتی ها از وزش باد مصون بودند..»

با توجه به اهمیت این بندر، محوطه ی نایبند در تاریخ هشتم بهمن ماه 1385 در فهرست آثار ملی کشور به شماره 17118ثبت شده است که با این وجود تاکنون اقدام موثری جهت حفاظت از آن صورت نپذیرفته و روز به روز بر ابعاد تخریب این محوطه افزوده می شود.

در اواخر سال 1391 با ارتقای بخش عسلویه به شهرستان و رونق ساخت و ساز در مناطق روستایی، بر شدت این تخریب ها نیز افزوده شده و اکنون نیز بخش قابل توجهی از این محوطه تسطیح و دیوار کشی شده است. شایان ذکر است که بخش عمده ای از محوطه نیز در سال های ابتدایی انقلاب و در هنگام احداث راه توسط جهاد سازندگی تخریب گردید.

با وجود اینکه برخی از ارگان های دولتی چون سازمان محیط زیست برای جلوگیری از تخریب بیشتر این محوطه، به دلیل ظرفیت های ویژه اکولوژیکی آن و قرار گیری این سایت تاریخی بر سنگوار های مرجانی، پیگری هایی را انجام داده است (اگرچه ناقص و ناکافی)، اما تاکنون اقدام شایسته ای از سوی سازمان میراث فرهنگی برای حفاظت از این بندر مهم تاریخی انجام نپذیرفته و فرصت طلبان با اتکاء به خلاء موجود، روز به روز بر ابعاد تخریب هاشان می افزایند.

شایسته است سایر دستگاه های مسئول نظیر فرمانداری شهرستان عسلویه با پیگری های منسجم به شرایط اسفناک فعلی و دغدعه ی دوستدارانِ تمدنِ شکوهمند اسلامی پایان دهد، چرا که ضرورت حفظ مظاهر تمدنِ اسلامی در کلام بزرگان و دلسوزان نظام چون رهبر انقلاب همواره هویدا بوده است چنان که ایشان در اجتماع مردم اراک در آّبان 1379 تاکید می کنند: "اگر یك ملت را از تاریخش، از گذشته‌اش، از فرهنگش، از شخصیتش، از مفاخر علمی و دینی و سیاسی و فرهنگی‌اش جدا كردند و از یادش بردند این ملت آماده خواهد شد كه هر چه می‌خواهند بر سرش بیاورند".

شکی نیست که بنادر تاریخی حاشیه خلیج  فارس با توجه به موقعیت ویژه خودة، پرچم دار حرکت مسلمانان در ترویج و توسعه فرهنگ اسلامی در سایر ملل بوده اند چنان که بسیاری از مورخان، ورود اسلام را در بخش های از شرق آسیا و همچنین بخش هایی از آفریقا (به ویژه در شرق آفریقا و دوران آل بویه) به مسلمانان ایرانی نسبت می دهند و این در حالی است که امروزه بدون توجه به نصایح مشفقانه ی بزرگانمان این سرمایه ی گرانقدر را با دستان خود به باد نسیان و نابودی سپرده ایم.

از این رو باید پرسید: آیا وقت آن نرسیده تا به جای لفاظی و نعره های نابجا و نمایشی در دفاع از هویت تاریخی مان در خلیج فارس، برای نجات محوطه های باستانی ساحلی یک اقدام  شجاعانه و البته کارشناسی صورت پذیرد؟

پیشنهاد می گردد تا با توجه به قرار گیری  محوطه نایبند در مجاورت تاسیسات عظیم نفت و  گاز پارس جنوبی، از ظرفیت این محوطه در ایجاد عقبه فرهنگی شهرستان عسلویه استفاده شود،

همچنین شایسته است در شرایطی که ترافیک حضور مسئولان ارشد دولت در عسلویه و کنگان از مرکز استان نیز بیشتر است، با حفظ نایبند، سیراف و نجیرم (در شهرستان دیر) و معرفی این بنادر به منظور جلب نظر آنان برای جذب اعتبارات، در جهت صیانت از سایر بنادر تاریخی استان نیز همت نمائیم.

پوشیده نیست که شیوه فعلی تزریق قطره ای  بودجه برای حفاظت، صیانت و همچنین کاوش در بنادر باستانی خلیج فارس به هیچ وجه کافی نبوده و بی شک بخشی از بحران فعلی علاوه بر سوء مدیریت میراث فرهنگی در سه دهه اخیر، معلول شرایط بودجه ای بوده و این در حالی است که بیشترین تراکم محوطه های باستانی ساحلی در استان بوشهر است./خليج فارس

نوشتن دیدگاه