آینه جم؛ محمد مهدی صبوری: جم که روزگاری عنوان نگین سبز جنوب را یدک می کشید اما امروز از آن همه نام و نشان فقط دو دشت ممنوعه باقی مانده است!

ماجرای آب جم آنقدر پیچیده شده که نیاز به یک معجزه دارد تا از وضعیت فرابحرانی فعلی خارج شود. غیرقابل شرب بودن، عدم ارتباط با خطوط آبرسانی کشوری و از همه مهم تر کم شدن قابل توجه منابع آبی در این سال ها از مصیبت های گریبان گیر آب جم است.

شهرستان جم از جمله نقاطی در استان بوشهر است که ارتباطی با خطوط آبرسانی نظیر کوثر ندارد و آب آن از ۴۸ حلقه چاه تامین می شود.

برای پی بردن به شرایط آبی جم، به این آمار ها دقت کنید:

۱_ متوسط حجم کسری مخزن در بخش ریز سالانه منفی 1.59 میلیون متر مکعب و در بخش جم منفی 0.78 میلیون متر مکعب هست. همچنین تغییرات تراز سفره های آبی زیرزمینی منفی 76.1 سانتی متر در بخش ریز و در بخش مرکزی منفی 47.54 سانتی متر می باشد. کاهش سطح آب در بخش ریز حدود ۲ برابر بخش مرکزی است که عمدتا ناشی از برداشت آب صنایع گازی مستقر در آن منطقه می باشد.

۲_در حالت ایده آل اگر سالانه ۴۰۰ میلی متر بارندگی داشته باشیم و برداشت از سفره های آب زیر زمینی صفر باشد حدود ۲۵ سال طول می کشد که تراز آب جم به سطح پایدار برسد و ۳۵ سال طول میکشد به حالت اولیه برگردد. حال اگر میزان بارش را ۳۰۰ میلی متر و برداشت را یک هشتم میزان فعلی حساب کنیم حدودا ۵۵ سال طول میکشد که تراز آبی به سطح پایدار برگردد.

صنایع گازی و شهرک های مسکونی عامل اصلی بحرانی شدن دشت جم

حدود ۳۰ سال از حضور صنایع گازی در منطقه می گذرد و در این مدت تمامی نیاز آب خود را از منابع آبی جم تامین می کنند.  طبق اطلاعات بدست آمده ظاهرا، شرکت پالایش گاز فجر جم و شهرک توحید دارای ۲۰ حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق هستند که تعداد معدودی از آن ها دارای مجوز و بقیه داری تفاهم نامه با شرکت آب منطقه ای استان هستند و به ازای برداشت آب، هزینه پرداخت می کنند.

همچنین منطقه عملیاتی نار و کنگان وابسته به زاگرس جنوبی دارای ۵ حلقه چاه دارای تفاهم نامه و شهرک پردیس نیز دارای ۵ حلقه چاه تفاهم نامه ای هست که شهرک پردیس سالانه حدود ۳۰۰ میلیارد ریال آب از منابع آبی جم خریداری می کند.

( چاه دارای تفاهم نامه چاهایی هستند که مجوز رسمی ندارند اما شرکت آب منطقه ای به آن ها اجازه برداشت می دهد. در واقع نوعی کلاه قانونی گذاشتن بر سر این موضوع است. این تفاهم نامه به اشخاص عادی داده نمی شود.)

نیترات؛ قوز بالا قوز

نیترات ماده ای سرطان زا و به شدت خطرناک است. علی پریشان، نایب رئیس شورای شهر جم، صراحتاً بارها در این مورد هشدار داده است. نتایج آزمایشات انجام شده نیز این موضوع را تایید می کند و مهر تاییدی بر غیرقابل شرب بودن آب جم است اما به علت تاثیر شدید اعلام رسمی موضوع بر جامعه و تبعات اجتماعی ناشی از آن، این نتایج در اختیار عموم قرار نمی گیرد. توزیع آب شرب از طریق کانکس های موجود در سطح شهرستان خود گواه دیگری بر این موضوع می باشد.

احداث سدها و سازه های آبخیزداری در بدترین مکان های ممکن

مهم ترین عوامل در جانمایی یک سد یا سازه آبخیزداری عبارتند از: تخلخل و نفوذپذیری خاک، فاصله مکان موردنظر تا سفره هایآبی زیرزمینی، شیب زمین.

در اکثر سازه های اجرا شده در جم هیچ کدام از شرایط بالا رعایت نشده و بیشتر در مکان هایی احداث شده اند که شیب زمین زیاد(سرعت آب بالا می رود و نفوذ کم می شود) و جنس زمین سنگلاخی است که بازهم نفوذی صورت نمی گیرد و اکثرا در ارتفاعات بنا شده اند که فاصله بسیار زیادی تا سفره های آبی زیرزمینی دارند( برای اثبات این ادعا می توان در کنار هریک از سازه ها چاهی کند و میزان نفوذ را دید که عمدتاً بیشتر از ۳ الی ۴ متر آب نفوذ نکرده است.)

سدهایی که قرار است خود عاملی برای جبران کم آبی باشد عاملی موثر بر بی آبی شده اند چون همان مقدار آبی که با جاری شدن در زمین نفوذ می کرد با جمع شدن در پشت این سازه ها اکثرا تبخیر می شوند.

توسعه بیش از پیش باغات مرکبات، کشت صیفی جات بخصوص در خارج از فصل و روش های غیر بهینه آبیاری از دیگر عوامل موثر در کم آب شدن دشت جم می باشد.

تکمیل هرچه سریعتر پروژه انتقال آب از دریا به جم تنها راه برون رفت از فاجعه فعلی

پروژه ای که بیش از ۱۴ سال از عمر آن می گذرد و عمر مفید لوله های آن ۲۵ سال است. قرار بر این بود که برای تابستان ۹۷ آب به جم برسد اما هنوز خبری نیست. فرماندار جم در جدیدترین اظهارات خود اعلام کرد که این پروژه به بیش از ۱۰۰۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد که با شرایط اقتصادی فعلی کشور، اختصاص چنین رقمی امری محال به نظر می رسد و باید به فکر راه حل های جایگزین حداقل برای ۱۰ سال آینده بود.

اما مهم ترین سوالاتی پیش می آید چنین است:

چرا با وجود این همه فجایع رخ داده در دشت جم، مدعی العموم به این قضایا ورود نمی کند؟ چرا با گذشت بیش از دوسال از مرگ ماهیان جنگل گلوبردکان ریز و تذکرات چندین باره رسانه ها در خصوص پیگیری و انتشار نتایج آزمایشات آب انجام شده نتایج آن هنوز منتشر نشده و معلوم نیست این پرونده به چه سرانجامی رسید؟

اقدامات مثبت دادستان عمومی و انقلاب شهرستان جم در برخورد با کوه خواری، زمین خواری و تعرض به منابع طبیعی را دیده ایم و انتظار است هم دادستان به عنوان مدعی العموم و هم فرماندار به عنوان رئیس شورای تامین شهرستان، برای کاهش و حذف برداشت آب شرکت ها از سفره های زیرزمینی جم با جدیت اقدام کنند.

مماشات با شرکت های منطقه که بعضا حتی در حوزه مسئولیت های اجتماعی و جبران خسارت ها گام بر نمی دارند به فاجعه ای بزرگ برای شهرستان تبدیل شده و قاطعیت بیشتری از سوی دستگاه قضا می خواهد تا جلوی فاجعه انسانی در جم گرفته شود.

نوشتن دیدگاه