آینه جم: سجاد بهزادی
پنجم خردادماه سالروزکشف نفت و سرآغاز تحولات بزرگ در ایران بوده است.امروز سالروز فوران نخستین چاه نفت خاورمیانه در مسجدسلیمان و به دنبال آن تولد صنعت نفت ایران است.
حالا پس از سالها یک سوال اساسی وجود دارد.این طلای سیاه؛ کدام نیازهای جامعه را در کشورهای نفت خیز خاورمیانه توسعه داده است؟ آیا میتوان گفت نفت همچنان نیز بر توسعه کشورها اثرگذار است و پس از گذشت یک قرن هنوز هم نفت، نقش اصلی را در اقتصاد کشورهای نفت خیز دارد؟
از نگاه نویسنده یادداشت؛تردیدی نیست که نفت پس از صد سال،نقش بزرگی در توسعه اقتصادی کشورهای کم تر توسعه یافته ای مانند ایران داشته است ، اما هر کجا رانت ایجاد شد توسعه پس زده شد و اقتصاد نفتی نیز درجا زد. توسعه بر پایه دلارهای نفتی هرگز پایدار نیست و آسیب های زیادی به همراه خود دارد.اقتصاد نفتی،اقتصادی است که در اختیار دولت است و دولت خود را از بخش های دیگر جامعه در امر توسعه بی نیاز می بیند.توسعه ای که در کشورهای نفتی خاورمیانه شاهد هستیم نشان میدهد توسعه ای که نفت محورباشد، به تولید فساد نیز می انجاند.
اما تنها کارکرد اقتصادی نفت نیست که توسعه را ناقص رها میکند،بلکه شاهد بحرانی بیشتر در کارکرد سیاسی نفت هستیم.نفت در بسیاری از کشورهای نفتی،سبب جدایی بیشتر جامعه و نهادهای مدنی با دولت ها و فربه تر شدن حاکمیت ها شده است و طبقات اجتماعی را نیز به حاشیه برده است.
اما فراز و فرود قیمت نفت طی سالهای اخیر، معادلات توسعه را به گونه ی جدیدی تعریف کرده است.نفت مانند شمشیر دو لبه عمل میکند.همه کشورهایی که توسعه اقتصادی خود را به نفت وابسته کرده اند اکنون با زمین خوردن قیمت این طلای سیاه، وضعیت تاریکی دارند.
بنظر می رسد اقتصاد نفتی به نقطه پایان خود نزدیک شده است و دولت ها بیش از هر زمان به مالیات ملت ها وابسته شده اند.
مالیاتی که نمی تواند هزینه کرد آن برای دولت ها به آسودگی نفت باشد.جنس فسادی که از مالیات مستقیم در جامعه رخ میدهد هزینه زا و خطرناک تر از فساد نفتی است.در این وضعیت جدید ، کشورهای نفتی باید تلاش کنند تجربه ی تازه ای از " دولت-ملت " داشته باشند. در این تجربه جدید کارکرد توسعه در کشورهای نفت خیز می بایست تغییر کند و نهادهای مدنی و نظارتی مشروعیت بیشتری بدست آورند.
باید در وضعیت جدید که درآمدهای نفتی به حداقل رسیده است، دولت _ملت ها برتعریف مشترکی نسبت به توسعه به تفاهم برسند و کارکرد متوازنی از توسعه ارائه دهند.
** کانال توسعه و جامعه جم
[کد خبر:AJ32673]
