آینه جم : پیمان رحیمی قره میر شاملو: من یک معلم هستم ... و در مقام معلم با شما سخن میگویم . شما دانش آموزان ، اولیا ، مسئولان و کارکنان ادارات دولتی و غیر دولتی ... وشما که فرزند دارید .
هرکدام از ما در هر کسوتی که هستیم ، از روزی که خود را شناختیم ، تعامل تنگاتنگ با معلم داشتیم .در حقیقت خود را با معلم شناختیم . از آموزش الفبا گرفته تا راهی شدن به سمت دانشگاه ، از یادگیری احترام به پدر و مادر و عشق ورزیدن به هم نوع، تا آموختن نظم و انضباط و قانونمداری ... همه و همه را در کنار معلم و با معلم یاد گرفتیم . حتی آزادی و آزادگی ، و روش مبارزه با ظلم و فساد را هم معلمان به ما یاد دادند . در حقیقت معلمان در شکل گیری شخصیت و تربیت ما نقش بسزایی داشته و دارند .
پدرم نیز چو استادم دید گشت از تربیت من آزاد (ایرج میرزا )
منتی نیست ... و هیچ معلمی به واسطه ی تعالیمی که به جامعه ارزانی داشته ، کسی را وامدار خود نمیداند . اما ، واقعیت این است که نادیده انگاشتن نقش معلمان در بهبود سلامت روانی جامعه و توسعه همه جانبه کشور، خردمندانه نیست .
اینک ، معلم کیست ؟ نقش معلم در جامعه چیست ؟ و چرا توسعه ی فرهنگی و اجتماعی کشور در دست معلمان است ؟ نیاز به واکاوی جامعه شناسانه دارد .
اگر بخواهیم ارزش و جایگاه والای معلم را به صورت مختصر توصیف کنیم ، همین بس که از فیلسوفان و دانشمندان بزرگی همچون ارسطو ، فارابی و میرداماد بعنوان معلم اول (ارسطو) ، معلم ثانی (فارابی) و معلم ثالث(میرداماد) یاد شده است و این نشان از هم طراز بودن پیشه ی معلمی با جایگاه فیلسوفان و دانشمندان دارد .
گذشته از آنکه معلمی را شغل انبیا دانسته و پیامبر اسلام را بزرگترین معلم اخلاق میدانیم (دادن عنوان معلم به انبیا نشان از جایگاه ارزشمند معلم دارد ) ، در ادبیات نیز معلم و جایگاهش ستایش شده است . استاد شهریار می فرمایند؛
می توان در سایه آموختن گنج عشق جاودان اندوختن
اول ، از استاد ، یاد آموختیم پس ، سویدای سواد آموختیم
از پدر ، گر قالب تن یافتیم از معلم ، جان روشن یافتیم
با توجه به نقش معلم در جامعه که همان وظیفه تعلیم و تربیت است ، معلمان با تاثیر بر روی دانش آموزان ، تاثیر مستقیمی بر جامعه دارند .
هر معلم دو نقش را در مدرسه ایفا میکند . یکی نقش "مربیگری" و دیگری ، نقش "معلمی" . زمانی که معلم در کلاس درس ، علوم اکتسابی و آموختنی را آموزش داده و از معادلات ریاضی و قوانین فیزیک و یا فرمول های شیمی سخن می راند ، در حقیقت نقش "مربیگری" را ایفا می کند. و از طریق همین نقش است که متخصصان و دانشمندان را تحویل جامعه می دهد .
اما ، همه میدانیم که همواره ، آموزش با پرورش همراه بوده و در کنار تعلیم ، از تربیت هم یاد می شود . نقش دوم ، که همان "معلمی" هست ، برای پرورش و تربیت دانش آموز نوجوان بکار رفته و با این نقش هست که معلمان هم ردیف با اولیاء الهی ، پیامبران و فلاسفه قرار میگیرند .
پرورش و تربیت دانش آموزان ، همان هدایت آنها به سمت کمال است و اینکه ، چگونه به عنوان یک شهروند متمدن و انسان کامل در جامعه حضور یافته و فرد سودمندی برای نوع بشر باشند .
از دیدگاه علوم تربیتی و روانشناسی شخصیت ، دو عامل "وراثت" و "محیط" از عوامل موثر بر ویژگی های شخصیتی و رفتار فرد هستند . هر چند که افراد مختلف با یک سری ویژگی های شخصیتی ، که جنبه "وراثتی" - از قبیل شکل ظاهری ، خصوصیات باطنی زشت مثل خودخواهی ، جاه طلبی ، حسادت ، و یا صفات پسندیده مثل سخاوت ، ابتکار و خلاقیت - و "ژنتیک" دارند ، متولد می شوند ، اما محیط - محیط خانواده ، کوچه و محله و سپس مدرسه - تاثیر فراوانی در بروز این ویژگی ها و یا پنهان ماندن آنها دارد .
تجارب کسب شده فرد از "محیط" و تعامل او با افراد دیگر و بازخورد هایی که دریافت میکند ، به شخصیت او شکل داده و رفتار او را تعریف میکنند . قسمت اعظم یادگیری که در شکل گیری شخصیت دانش آموز نوجوان موثر هست ، در محیط اجتماعی انجام می پذیرد که بوسیله افراد مختلف ، با الگو های فرهنگی ، طبقات اجتماعی و شیوه های تربیتی گوناگون در خانواده های مختلف خلق و ایجاد شده است .
هر زمانی که "معلم" سعی میکند دانش آموز را با محیط و عوامل تاثیر گذار آن آشنا ساخته تا آنها بتوانند بر آن محیط و عوامل آن فائق آیند ، "نقش تربیتی" خود را ایفا کرده و تنها در این صورت است که در دانش آموز چنان شخصیتی شکل میگیرد تا در آینده بتواند در جامعه نقش خود را به خوبی ایفا کرده و شخص مفید و موثری برای جامعه و نوع بشر باشد .
در نتیجه ی تربیت "معلم" است که زمینه انتخاب آزادانه و آگاهانه برای فرد در جامعه فراهم گردیده ، از افراط و تفریط جلو گیری و جامعه به سمت مدنیت پیش خواهد رفت .
در نتیجه ی "تربیت" صحیح معلم است که اگر عوامل جبری نامناسبی فرد را احاطه کرد ، آن فرد میتواند تاثیر مخرب این عوامل را شکسته و از آن میان ، راه درست را انتخاب کند .
پس ، باید بر این امر واقف بود که "معلم" با تاثیر گذاری صحیح بر عوامل نادرست وراثت و محیط و تربیت خانوادگی ، دانش آموز نوجوان را برای ورود به جامعه ، آماده کرده و در قالب فرایند جامعه پذیری و اجتماعی کردن فرزندان جامعه ، به توسعه همه جانبه کشور ، اعم از توسعه فرهنگی ، اجتماعی و سیاسی کمک میکند .
