آینه جم - برنامه جهانی پشه (World Mosquito Program)، یک سازمان غیر انتفاعی مستقر در استرالیا، قصد دارد طی 10 سال آینده پشه های اصلاح شده را با هدف محافظت از 70 میلیون نفر در برابر بیماری هایی مانند تب دنگی در بسیاری از مناطق شهری برزیل رها کند.

پژوهشگران رهاسازی این نوع پشه که حامل باکتری ولباکیا (Wolbachia) است و از انتقال ویروس ها توسط حشره جلوگیری می کند را در شهرهای منتخب کشورهایی مانند استرالیا، برزیل، کلمبیا، اندونزی و ویتنام آزمایش کرده اند. اما این برای نخستین بار است که استفاده از این روش در سطح یک کشور برنامه‌ریزی شده است.

یک کارخانه تولید پشه در برزیل ساخته خواهد شد تا طرح بلندپروازانه برنامه جهانی پشه با مشارکت بنیاد اسوالدو کروز، یک موسسه علمی عمومی برزیلی را پشتیبانی کند. این تاسیسات باید در سال 2024 آغاز به کار کرده و قرار است سالانه تا پنج میلیارد پشه تولید کند.

به گفته اسکات اونیل، میکروبیولوژیست در دانشگاه موناش در ملبورن، استرالیا، و رئیس برنامه جهانی پشه، این بزرگ‌ترین تاسیسات در جهان برای تولید پشه های آلوده به ولباکیا خواهد بود. این تاسیسات به ما این امکان را خواهد داد تا در مدت زمان کوتاهی افراد بیشتری را نسبت به هر کشور دیگر پوشش دهیم.

برزیل یکی از کشورهای جهان با بالاترین نرخ های ابتلا به عفونت تب دنگی است و به عنوان نمونه، بیش از دو میلیون مورد در سال 2022 گزارش شده است.

به رغم نتایج مثبت حاصل از رهاسازی پشه در گذشته، پژوهشگران انتظار دارند که کار با این فناوری در چنین مقیاس عظیمی چالش برانگیز باشد.

باکتری که با ویروس ها رقابت می کند

باکتری ولباکیا پیپینتیس (Wolbachia pipientis) به طور طبیعی حدود نیمی از تمام گونه های حشرات را آلوده می کند. اما پشه های آئدس اجیپتی (Aedes aegypti) که ویروس های دنگی، زیکا، چیکونگونیا و موارد دیگر را منتقل می کنند، به طور معمول حامل این باکتری نیستند.   

اونیل و همکارانش پشه های برنامه جهانی پشه را پس از کشف این که احتمال گسترش بیماری توسط پشه های آئدس اجیپتی آلوده به باکتری ولباکیا بسیار کمتر است، توسعه دادند.

هنگامی که پشه های اصلاح شده در مناطق آلوده با پشه های آئدس اجیپتی رها می شوند، آنها به آرامی باکتری را در جمعیت پشه های وحشی گسترش می دهند.

چندین مطالعه موفقیت این حشرات اصلاح شده را نشان داده اند. جامع‌ترین نمونه، یک کارآزمایی تصادفی و کنترل شده در شهر یوگیاکارتا، اندونزی بود که نشان داد این فناوری می تواند بروز دنگی را تا 77 درصد کاهش دهد.

استفاده از پشه های اصلاح شده در سراسر برزیل

در برزیل، جایی که پشه های اصلاح شده تاکنون در پنج شهر آزمایش شده اند، نتایج درصدهای کمتری را نشان می دهند. در شهر نیتروی، مداخله با کاهش 69 درصدی موارد دنگی همراه بود. در شهر ریو دو ژانیرو میزان کاهش 38 درصد بود.

این اختلاف ها ممکن است به تفاوت های زیست محیطی بین شهرها مربوط باشد. به عنوان نمونه، در مناطقی با جمعیت پشه وحشی بزرگ‌تر، باکتری ولباکیا ممکن است مدت زمان بیشتری طول بکشد تا گسترش یابد.

بافت اجتماعی نیز مهم است. به عنوان نمونه، شعله‌ور شدن خشونت مانع از اجرای برنامه در برخی محله های برزیل شد. به گفته اونیل، در شرایطی که ما از نزدیک با مردم در آن جوامع کار کرده ایم، اما اعتمادسازی و عملیاتی کردن برنامه ها می تواند با آهنگی کند پیش برود.

برنامه جهانی پشه در حال آزمایش روش های پراکنده‌سازی پشه با استفاده از پهپادها، موتورسیکلت ها و خودروها است.

در همین حال، یک مطالعه تصادفی و کنترل شده بزرگ در شهر بلو هوریزونته در حال انجام است تا میزان بروز دنگی در مناطقی که پشه های آلوده به ولباکیا در آنها رها شده اند نسبت به مناطق دیگر مقایسه شود. مطالعات پیشین در نیتوری و ریو دو ژانیرو به این شکل انجام نشدند.

پشه های آلوده به ولباکیا توسط آژانس های نظارتی برزیل تایید شده اند. اما این فناوری هنوز به طور رسمی توسط سازمان بهداشت جهانی تایید نشده است که می تواند مانعی برای استفاده از آن در کشورهای دیگر باشد. بحث درباره این فناوری در دستور کار جلسه بعدی گروه مشورتی کنترل حامل سازمان بهداشت جهانی قرار دارد.

به رغم موفقیت پشه ها، لوسیانو موریرا، دانشمند ارشد بنیاد اسوالدو کروز و یکی از همکاران برنامه جهانی پشه در برزیل، هشدار می دهد که دولت ها نباید دیگر اقدامات بهداشتی عمومی مانند واکسن های دنگی را کنار بگذارند. به گفته وی، روش ولباکیا مکمل روش های دیگر است و ما باید روی روش های یکپارچه برای کنترل دنگی، زیکا، و چیکونگونیا کار کنیم.

نوشتن دیدگاه