آینه جم/ محمدعلی عبدالشیخی
صنعت پتروشیمی به عنوان یکی از صنایع بزرگ و استراتژيك در بند سیزدهم سیاست‌های كلي اقتصاد مقاومتي مورد توجه ويژه و مستقيم قرار گرفته است . در جمیع موارد مخصوصا و بیشتر در گذشته رویکرد صنعت نفت ایران همواره استخراج منابع نفت و گاز و صادرات آن به صورت خام بوده و کمتر به حوزه تولید مشتقات و فرآورده‌های نفتی توجه شده است و این مسئله باعث وارد آوردن آسیب‌پذیری بالا در صنعت نفت و اقتصاد ملی شده است که نمونه این آسیب‌پذیری را می توان در تحریم‌های اخیر به وضوح مشاهده نمود. صنعت پتروشیمی به عنوان یکی از بزرگترین زیر مجموعه‌های صنایع نفت کشور محسوب می‌شود که در سودآوری و ایجاد ارزش‌افزوده از منابع هیدروکربنی و سیاست عدم اتکا به صادرات نفت و جلوگیری از خام فروشی نقش اساسی دارد و در این بین شکی نیست که توسعه و اجرای طرح‌های پتروشیمی در مناطق مختلف کشور، روال توسعه صنعتی کشور را در پی دارد .
به دنبال رهایی از خام فروشی نفت و گاز و با توجه به طرح‌های توسعه‌ای پتروشیمی که درآمدزایی و اشتغال‌زایی خوبی به همراه دارند، شاید بتوان این صنعت را یکی از مهم‌ترین صنایع کشور در حوزه اقتصاد مقاومتی قلمداد کرد. لذا این نوشتار بر آن است تا راهكارهاي پيشبرد سیاست‌های اقتصاد مقاومتی را در صنعت پتروشیمی مورد توجه قرار دهد.
صنعت پتروشیمی به عنوان یکی از بخش‌های مهم و نیز سیستم توزیع، تولید و اقتصاد انرژی کشور و با در اختیار داشتن مسئولیت اجرایی احداث واحدها ، توزیع و بهینه‌سازی مصرف و همچنین با توجه به برخورداری از دانش فنی و تأثیرگذاری این صنعت بر درآمدهای ارزی کشور، می‌تواند یکی از پیشران‌ها در حصول اهداف اقتصاد مقاومتی باشد.
صنعت پتروشیمی به‌عنوان زیرمجموعه‌ای از صنعت نفت کشور که بیشترین حجم صادرات و ارزش‌افزوده محصولات غیرنفتی را به خود اختصاص داده است، با در اختیار داشتن مجموعه‌ای از پیشرفته‌ترین تجهیزات مکانیکی و ابزار دقیق و با تولید میلیون‌ها تن محصول پلیمر و شیمیایی، نقش اصلی را در تأمین خوراک صنایع پایین‌دستی، نساجی، الیاف، روغن صنعتی و جایگزینی واردات خارجی ایفا می‌کند. این صنعت با تولید انواع پلی‌اتیلن و پروپیلن و عرضه این محصولات به بازار داخلی، به‌صورت غیرمستقیم امکان اشتغال بیش از دو میلیون نفر را فراهم کرده است.
صنایع پتروشیمی با آمار قابل توجه و چشم گیر حدود چهل درصدی در صادرات غیرنفتی و پنجاه درصدی در صادرات صنعتی کشور جایگاهی خاص را به خود اختصاص داده که قاعدتا بعد از صنعت نفت از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. از این رو افزایش صادرات محصولات پتروشیمی در برابر تحریم‌های خصمانه دشمن امری قابل توجه و ضروری است و با توجه به اصول اقتصاد مقاومتی که مورد تأکید رهبر معظم انقلاب است اقتصاد کشور باید به سمت کاهش خام فروشی حرکت کند.
به جهات حصول درصد رشد بالا و دست یافتن به ارزش‌افزوده بیشتر در این بخش لازم است نسبت به سرمایه‌گذاری، توسعه و تکمیل زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی و خوشه‌های مشتق شده از محصولات بالادستی از جمله خوشه‌های متانول و اتیلن و تولید محصولات با ارزش‌افزوده بالاتر اقدام شود که با جمیع موارد مطروحه در شرایط کنونی روی آوردن به توسعه تولید و صادرات محصولات پتروشیمی برای کشور ایران امری قطعی و اجتناب ناپذیر است. وجود مزیت‌های نسبی در کشورهای نفت‌خیز منطقه و دستیابی به محصولاتی با ارزش‌افزوده بالاتر و ثبات نسبی بیشتر در قیمت‌ها لزوم سرمایه‌گذاری بیشتر بر اساس هدف‌های دقیق و راهبردی را موجب شده است. کشورمان ایران نیز با وجود ذخایر نفت و گاز قابل ملاحظه برای تأمین نیازهای داخلی و توسعه صادرات محصولات پتروشیمی توجه خاصی برای نیل به جدایی از صدور نفت خام و گاز مبذول داشته است.
با این‌حال توسعه روزافزون صنایع پائین‌دستی و محصولات پتروشیمی و نیاز بازارهای جهانی موجب خواهد شد سرمایه‌گذاری بیشتری در این بخش صورت گیرد. این سرمایه‌گذاری که باید به همراه استفاده و انتقال فنّاوریهای جدید صورت گیرد لزوم مطالعه برای بهره‌وری بیشتر در تولید، آموزش و پژوهش در سایه برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت را بیش از گذشته ضروری ساخته است.
آنچه در صنایع پتروشیمی مهم است این که باید تلاش شود تا هرچه بیشتر از تولید مواد اولیه و پایه به سوی مواد میانی و محصولات پتروشیمی جهت‌گیری لازم صورت گیرد. مشارکت بیشتر بخش خصوصی در سرمایه‌گذاری موجب خواهد شد تا شرایط برای دستیابی به اهداف موردنظر سریع‌تر فراهم آید. به علاوه همکاری و مشارکت بخش خصوصی در صورت پیش‌بینی‌های لازم می‌تواند شرایط مناسب‌تری برای رقابت در عرضه صادراتی محصولات پتروشیمی فراهم آورد. اینکه ایران تا چه حد می‌تواند از این موقعیت خود به خوبی استفاده کرده و سهم خود در بازار پتروشیمی جهان را افزایش دهد، نکته‌ای است که آینده می‌تواند روشنگر آن باشد.
از آن جا که ایران به سبب قرار گرفتن در شاهراه انرژی جهان و در اختیار داشتن منابع عظیم نفت و گاز، می‌تواند نقش مهم و شایسته‌ای در عرصه صنعت پایین‌دستی و پتروشیمی جهان بر عهده داشته باشد، بر عهده مسئولین و دست‌اندرکاران این صنعت بزرگ است که با تدوین سیاست‌های اصولی و ارائه راهکارهای درست، سهم ایران را در این صنعت افزایش دهند. شرکت ملی صنایع پتروشیمی در طول یکی از برنامه‌های مدون توسعه کشور ، هفتاد طرح اولویت دار صنایع پتروشیمی به ارزش حدود چهل میلیارد دلار در قالب سند ۲۵ ساله همکاری ایران و چین را در مقابل روی خود می بیند و این امر نیازمند حضور و مشارکت بخش خصوصی در این صنعت است.
صنایع پتروشیمی ایران نیاز به دسترسی به فناوری‌های نوین و منابع مالی با هدف افزایش حضور در بازارهای جهانی دارد، ارزیابی‌ها نشان می‌دهد نیاز به حدود ۷۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در صنایع بالادستی و پایین‌دستی وجود دارد که ۳۰ درصد از این مبلغ مربوط به صنایع پایین‌دستی به‌ویژه در انواع پلیمرها و صنایع تکمیلی زنجیره پروپیلن است. در همین راستا بخش خصوصی و صاحبان سرمایه و صاحبان ایده و اندیشه تولید می‌توانند بسیاری از فعالیت‌ها در زمینه صنایع پایین‌دستی را بر عهده بگیرند و با توجه به جذابیت‌ها و ویژگی‌های مثبتی که در این صنعت وجود دارد تحرک مناسبی به رشد و گسترش صنایع پایین‌دستی بدهند اما لازم است راهبردها و راهکارهایی اندیشیده شود تا حداکثر ظرفیت‌های ممکن در بخش صنایع تکمیلی به فعلیت رسیده و در نتیجه توسعه صنعتی و اقتصادی برای کشورمان به همراه داشته باشد.
شاغل در صنایع پتروشیمی
کارشناس ارشد علوم سیاسی
** اتحاد خبر
[کد خبر:AJ38786]
