«آینه جم»:بوشهر در دوران قاجاریه و به ویژه در دوران سلطنت ناصرالدین شاه به دلیل توجه ویژه ای که این شاه به خلیج فارس داشت در معادلات سیاسی و اقتصادی وی از اهمیتی ویژه برخوردار گردید. ارتباط بندر بوشهر با کرانه های جنوبی خلیج فارس و همچنین ابعاد اقتصادی این بندرِتاریخی اهمیت ویژه ای به آن داده و بوشهر را در کنار حضور و نفوذ دولت هایی چون انگلستان که کنسولگری خود را در این شهر دایر کرده بودند به یکی از کانون های مهم اقتصادی و سیاسی تبدیل نمود.

علاوه بر مواردی که حاکی اهمیت راهبردی این بندر داشت . ابعاد ارتباطی بندر بوشهر که در مقاطعی از دوران قاجاریه به خصوص دوران سلطنت ناصرالدین شاه است که بوشهر را به عنوان یکی از مهمترین مبادی های ورودی و خروجی زائران بیت الله الحرام مطرح می کرد. در این زمان با توجه به ناامنی های بوجود آمده که بیش از پیش راههای خشکی را تهدید می نمود، ناچارا راههای دریایی برای سفر به حج مورد توجه قرار گرفت.

از آنجا که مهمترین و معتبرترین آبراه ارتباطی خلیج فارس به آبهای بین المللی بوشهر بود این بندر از نظر مذهبی و زیارتی نیز جلب توجه می کند . در این زمان بوشهر به عنوان مهمترین مسیر ارتباطی در خلیج فارس مطرح گردیده مسیر به گونه ای بود که در ابتدا زوار در بوشهر سوار بر کشتی شده و سپس با گذر از آب های خروشان خلیج فارس به سمت دریای عمان و اقیانوس هند و یمن حرکت کرده و پس از آن به دریای سرخ وارد گردیده و از آنجا در بندر جده پهلو می گرفتند.استقبال زائران ایرانی از نقاط گوناگون ایران در دوران قاجار که از بیشتر نواحی ایران و نواحی چون ؛ قائن در خراسان ، خراسان ، فارس ، و نواحی مرکزی ایران به بوشهر صورت می گرفت به خوبی در گزارشات روزنامه ایران که از نخستین روزنامه های دوران قاجار بود منعکس گردیده است.

در گزارشات روزنامه ایران نقش کشتی ها و جهازهای انگلیسی،ایرانی و هلندی که وظیفه ی انتقال زائران را به مکه و مدینه بر عهده داشتند و همچنین سختی ها و مشقت هایی که زوار در این راه متحمل می شدند  به وضوح بیان شده است.یکی از دشوارترین کارها سوار و پیاده شدن از کشتی برای قرنطینه ای بود که با وجود شلوغی بیش از حد و سوار شدن بیش از ظرفیت کشتی تحمل ناپذیر بود.دشواری عمده ی این راه معطلی های فراوانی بود که مسافران در این بنادر چه در رفتن و چه در برگشتن از جده می بایست تحمل کنند تا کشتی از راه برسد.

سالهای 1290 هجری قمری تا سالهای پیش از مشروطیت را می توان نقطه اوج این نقل و انتقالات دریایی از طریق بوشهر دانست.

مسافرت از راه بوشهر به سرزمین حجاز علاوه بر اجر معنوی سود مادی خوبی نیز شامل حال تجار داخلی و خارجی مقیم بوشهر می گرداند. روزنامه ایران در گزارشی به این موضوع را تایید کرده است:"وکلای جهازات در بندر بوشهر می خواستند از یک نفر حاجی بیست و پنج تومان کرایه جهاز بگیرند.تاجر هولاندی [هلندی] با حاج قرار گذاشت که نفری پانزده تومان کرایه بگیرد و جهاز بسیار بزرگی اجاره کرد،وکلای جهازات خبر شده آن ها هم پانزده تومان قرار دادند." (روزنامه ایران،ش 434)

هزینه بالای کرایه کشتی ها و جهازات زیارتی در کنار نوسانات قیمت اجاره بهای آن بار مالی سنگینی را بر دوش زائران تحمیل نموده بود.

نکته قابل ذکر آنکه کنترل کشتی هایی که وظیفه جا به جایی حجاج را از مبدأ بوشهر به مقصد مکه و مدینه به عهد داشتند بر عهده ی نیروهای انگلیسی مستقر در بوشهر بود تا جایی که نیروهای انگلیسی مقرر نموده بودند که هر کشتی بیشتر از سیصد نفر حاجی نبایستی حمل نمایند.

در طی سفر دریایی گهگایی نیز حاجیان را خطرات مختلفی از جمله طوفان های دریایی و همچنین حملات دزدان دریایی نیز تهدید می کرد.در یکی دیگر از گزارشات روزنامه ایران به خوبی به این موضوع اشاره شده است:" چند روز قبل جهاز آتش موسوم به علم شیر از مکه معظمه می آمده و بار زیاد داشته،در نزدیکی مقسط به گل نشسته،چند روز بدین منوال بود.سارقین دریا مستحضر شده و به خیال غارت اطراف کشتی را احاطه کرده کاپی تن [کاپیتان] ساعتی و تفنگی تعارف رئیس سارقین کرده،تفنگ را قبول و ساعت را پس داده [است].هر چه کاپی تن [کاپیتان] کمک خواسته از آن ها که کشتی را حرکت دهند،مفید نیفتاده،تا شب پنجم،خیال سارقین به کلی صرف غارت کشتی و حاج شده،کاپی تن [ کاپیتان] هم پنچاه شصت تفنگ سوزنی بیرون آورده،به حاج داده که خود را حفظ نمایند و سارقین می گفتند که یا شما را غارت می کنیم یا هزار لیره فرانسه بدهید،تا کمک کنیم خلاص شوید.تا صبح کاپی تن [ کاپیتان] مهلت خواسته،شبانه بارها را به دریا انداخته،کشتی قدری سبک شده و لطف الهی شامل گردیده،آب دریا زیاد شده،کشتی را حرکت داده ،ولی سکان کشتی شکسته آن را طوری با طناب و غیره بسته،خود را به بوشهر رسانیدند. (روزنامه ایران،ش 349 ،1295،ص2)

نوشتن دیدگاه