آینه جم : پیر و جوان نمی شناسد. خیلی از بزرگترها هم از وحشتی گفته اند که «مومو» به جانشان انداخته و خواب و خوراکشان را گرفته است. در مقابل بسیاری هم آن را در حد شایعات دنیای مجازی می‌دانند و به تکذیبیه‌ی رئیس پلیس اهواز در ماجرای خودکشی پسربچه‌ای که گفته می‌شد به تحریک مومو جان باخته، استناد می‌کنند!
«چالش مومو» چند وقتی است که در کشور ایران سر و صدا به راه انداخته و واکنش‌هایی را هم در پی داشته است، از برنامه‌های صبحگاهی تلویزیون بگیرید تا گزارش های تحلیلی و در مواردی هم پرده‌برداری از توطئه های امنیتی!
ابعاد ماجرا اما محدود به این تایید و تکذیب‌ها نیست و اصولا زمینه های بروز چنین چالش‌هایی و تاثیرات احتمالی آن اهمیتی فراتر از بود و نبودشان دارد. به عبارتی تاثیرات روانی و اجتماعی آن، مهم‌ترین موضوعی است که در برخورد با این پدیده‌ها به بررسی و تحقیق نیاز دارد.
اینکه «مومو» چیست و داستان به وجود آمدنش چگونه است اهمیت چندانی در مقابل تهدیدات جانی و خطرات روانی آن ندارد. حتی اگر این چالش یک شوخی مجازی بیش نباشد، باز هم تفاوتی در سطح و تبعات عوارض احتمالی آن به وجود نمی‌آورد.
پدید آورندگانی با شخصیت های ضد اجتماعی
روانشناسان کودک «شخصیت‌های ضد اجتماعی» را پدید آورنده این چالش‌ها می دانند. یک روانشناس کودک، معتقد است باور قالب «من می‌توانم قوانین را نقض کنم» ویژگی محوری شخصیت اینگونه افراد است.
«صدیقه خادم» در گفت‌وگو با ایسنا با برشمردن ویژگی‌های شخصیتی آنها همچون سنگدلی نسبت به دیگران، بازیچه قرار دادن افراد برای کسب لذت‌های شخصی، سوءاستفاده، عدم همدردی و همدلی با دیگران، عدم پشیمانی از آسیب زدن، خطرپذیری و انجام رفتارهایی که به خود و جامعه آسیب می‌زند و همینطور ایجاد ترس و وحشت در دیگران می‌داند اظهار می‌دارد: «عدم درک عواقب رفتارهای بد شخص، عدم مسئولیت پذیری، دروغگویی و بهره‌کشی از دیگران، امکان ایجاد چنین چالش‌هایی را در آنها به وجود می‌آورد.»
این روانشناس در توضیح مشخصه های رفتاری آنها می‌گوید: «این افراد در به بازی گرفتن دیگران بسیار استادند و به راحتی می توانند دیگران را برای شرکت در طرح‌هایی که برای به دست آوردن پول و شهرت نزدیک ترین و آسان ترین راه شمرده می‌شوند راغب سازند که معمولاً موجب خسارت‌های مادی و شرمساری اجتماعی می‌شود.»
خادم می‌افزاید: «یکی از یافته‌های قابل ملاحظه در مورد این اشخاص فقدان پشیمانی نسبت به اعمال نادرستی است که انجام داده‌اند، به گونه‌ای که به نظر می‌رسد که این بیماران فاقد وجدان هستند.»
هیجان ناشی از دیدن تصاویر ترسناک
وی با طرح این مسئله که کودکان یا از طریق دعوت از سوی دوستانشان یا به شکل دریافت پیام یا تماس از شماره های ناشناس به این چالش دعوت می شوند می‌گوید: «تحریک حس کنجکاوی کودکان و هیجان ناشی از دیدن تصاویر ترسناک ارسالی از سوی مومو باعث می شود کودکان به این چالش جذب شوند.»
به گفته این روانشناس کودک «تصویر ترسناک مومو برای کودکان هیجان طلب یک عامل محرک بوده و آنها را به دنبال کردن موضوع ترغیب می نماید. این کودکان برای نشان دادن شجاعت خود به دیگران، از کودکان دیگر برای شرکت در این چالش دعوت می کنند تا به نوعی به خود ثابت کنند که از همه شجاع تر هستند.»
صدیقه خادم دو گروه شامل کودکان هیجان طلب و کودکان منفعل و حتی نوجوانان را گروه هدف چالش مومو می داند و خاطرنشان می‌کند: «برای نمونه کودکان منفعل در پی چنین دعوتی ممکن است توانایی "نه" گفتن را نداشته باشند و آنها نیز درگیر این چالش شوند.»
وی ضمن برشمردن ویژگی تیپ‌های شخصیتی در معرض خطر به ایسنا گفت: «کودکانی که اعتماد به نفس پایین دارند، مهارت نه گفتن را بلد نیستند، جراتمندی ندارند و معمولا در برابر موقعیت های مختلف منفعلانه برخورد می کنند یا در نقطه مقابل آن کودکانی که جسور هستند، هیجان طلبی دارند، شخصیت های نمایشی دارند بیشتر در معرض خطر چنین چالشی هستند.»
هیجان خواهی و خطر پذیری زیاد نوجوانان
این روانشناس می‌گوید: «نوجوانان یکی از گروه های هدف این چالش هستند زیرا ویژگی های هیجان خواهی و خطر پذیری زیادی در آنها به دلیل تغییرات دوران بلوغ وجود دارد.»
خادم با تاکید بر لزوم توانمند سازی کودکان در زمینه مهارت هایی مانند نه گفتن و تقویت جراتمندی اضافه می‌کند: «آشنایی کودکان با تفاوت های فردی بین انسان‌ها و خودآگاه نمودن آنها در برابر نقاط قوت و ضعف خود باعث می شود نسبت به آنها به پذیرش رسیده و کمتر تحت تاثیر وسوسه ها و تحریکات دوستانشان قرار بگیرند.»
وی درباره اهمیت و نقش والدین در برقراری رابطه با کودکان می‌گوید: «والدین منبع امنیت کودکان هستند، وجود کانال ارتباطی بین والدین و کودکان کلید حل بسیاری از مشکلات دوران کودکی و نوجوانی است. آنها با صحبت با کودکان و بیان تحت حمایت داشتن کودک خود در برابر آسیب های محیطی حس امنیت را به کودک خود منتقل می نمایند.»
انتقال حس امنیت به کودک
این روانشناس کودک ادامه می دهد: «انتقال حس امنیت به کودک اهمیت زیادی دارد و والدین بایست با اشاره به وجود سازمان ها و ارگان‌های حمایت کننده از خانواده ها مانند نیروی انتظامی و پلیس فتا و توضیح عملکرد آنها برای کودک این حس را به او منتقل می کنند که دنیا جای امنی برای زیستن است.»
«چالش مومو» قطعا آخرین تهدید دنیای ما نیست. همین نکته کافیست که والدین را وادار کند «به روز» باشند و مهارتهای کلامی و ارتباطی با فرزندشان را فرا بگیرند.
در کنار این موضوع، زندگی در جهان امروز مستلزم یادگیری زیست مجازی برای مراقبت از امنیت روانی و اجتماعی فرزندانمان است و شناخت آسیب های این دنیای دگرگون شده و یافتن راه حل های مقابله با آن یکی از معیارهای سواد اجتماعی محسوب می‌شود.
داستان «مومو» حتی اگر در حد شوخی ها و ژانرهای مجازی هم باشد چیزی از سطح آسیب روانی و ترس هایی که به جان فرزندانمان می اندازد کم نمی کند و عجالتا تا روشن شدن ابعاد ماجرا تنها سلاح ما تقویت مهارتهای ارتباطی با کودکان و کامل کردن دانش مجازی بزرگترها و همچنین مراقبت از روح و روان و جسم کودک و نوجوان و حتی بزرگترها است.
*گزارش از «حیدر کاشف»
*ایسنا
